Koalisyon (ortak yönetim); en uygar, en demokratik yönetim biçimidir; dahası, keyfiliğin önündeki en büyük frendir. Zira koalisyon, “uzlaşı”yı gerektirir… Ki, “uzlaşı” da uygar (medenî) insanların, uygar politikacıların işidir.
Otoriter politikacılar ve diktatörler başlarına buyruk oldukları için koalisyonlardan, dolayısıyla “uzlaşı”lardan hoşlanmazlar; tam tersine, nefret ederler. Uzlaşılacak kişi ve kesimlere, “haddini bil”, “soyunu bil” gibi ilkel çıkışları hep bunlar yaparlar.
Türkiye’de 30 Ekim 1923 tarihinden itibaren 60'ın üzerinde hükümet kuruldu. Bunların 21’i koalisyondu. İlk koalisyon hükümeti ise 27 Mayıs Darbesi’nden sonra 20 Kasım 1961’de İsmet İnönü’nün başbakanlığında CHP ile AP arasında gerçekleştirildi.
Ancak “koalisyon”ların hepsine gerçek koalisyon diyemeyiz. Bunların bir kısmı “istem dışı-zorlama”, bir kısmı da “cephe” hükümetlerinden oluşuyordu. O nedenle ben, “koalisyon”ları; “zorlama”larla, “cephe“lerle, örneğin, Süleyman Demirel tarafından kurulan; AP, MSP ve MHP’nin oluşturduğu “Milliyetçi Cephe Hükümetleri”yle aynı kefeye koymak istemiyorum.
Koalisyonlar, daha çok, bakış açıları çok farklı partiler arasında oluşturulduğu zaman daha anlamlıdır.
Bu bağlamda, 70’li yıllarda Bülent Ecevit ile Necmettin Erbakan’ın oluşturduğu CHP-MSP Hükümeti, ülkemizin en ilgi çekici koalisyonlarından biridir.
Bu koalisyon, adeta “zıtların uzlaşması” gibidir. Fazla uzun sürmemiştir ama, ülkemizin çok partili hayatında, zıtların uzlaşması anlamında bir ilk olduğu için çok çok önemlidir.
*
Bir de yine Ecevit tarafından güdeme getirilen, ama, gerçekleştirilemeyen çok önemli bir koalisyon önerisinden söz etmek istiyorum:
Ecevit’in, CHP Genel Başkanı iken, dönemin AP Genel Başkanı Süleyman Demirel’e teklif ettiği CHP-AP koalisyonu kurulabilmiş olsaydı, 12 Eylül Darbesi de olmazdı.
Nitekim, darbenin baş aktörü Kenan Evren, “Anılar”ında bunu açıkça dile getirmiştir.
Hatırlayanlar, bilir: Ecevit, Demirel’e, “Demokrasinin kurtuluşunun tek yolu CHP ile AP’nin koalisyonudur” diye seslenmişti…
O zaman CHP birinci parti olduğu için, böyle bir koalisyonun başbakanı doğal olarak Ecevit olacaktı. Ancak Ecevit, bundan da feragat etmiş, CHP-AP koalisyonunun tarafsız birinin başbakanlığında kurulabileceğini söylemişti.
Fakat, olumlu bir yanıt alamamıştı… Onun için de “birileri gelmiş, düdüğü çalmış” ve “demokrasi askıya alınmıştı”; yâni 12 Eylül Askerî Darbesi olmuştu.
*
Diğer koalisyonlardan bazılarına gelince… DYP’den Süleyman Demirel ve Tansu Çiller ile SHP ve CHP’den Erdal İnönü, Murat Karayalçın, Hikmet Çetin ve Deniz Baykal’ın önderliklerinde kurulan DYP-SHP ve DYP-CHP hükümetleri dönemine, koalisyonlara ısınma ve ısındırılma süreçleri olarak bakmak gerekir.
DYP’den Demirel’in, Turgut Özal’ın ölümü üzerine Cumhurbaşkanı seçilmesi ile SHP’nin CHP’ye dönüşme süreci de bu döneme denk geldiği için bakanlar kurulu listesi zaman zaman zorunlu olarak değişmiştir.
Ben, bu döneme, süreci başlatan Demirel’in, 80 öncesi dönemde Ecevit’in koalisyon çağrısını reddedişinin bir telafisi olarak da bakıyorum.
Bu vesileyle şunu da belirteyim: “Koalisyon dönemleri muhteşemdi, eleştirilecek yanları hiç yoktu” gibi şeyler söylemek istemiyorum. O dönemlerin eleştirileri ayrıca yapılabilir. Ben bu yazımda konuya sadece, koalisyonların “uzlaşı”ya sağladıkları katkılar açısından bakıyorum.
*
Necmettin Erbakan ve Tansu Çiller tarafından kurulan Refah-Yol Hükümeti de ilginç bir koalisyondur.
İlginçliği, Çiller’in, ülkeyi koalisyona götüren 95 Seçimleri’nden önce Refah Partisi hakkında söylediği çok ağır sözlerden kaynaklanmaktadır.
Bu sözler, siyasetçilerin, ileriye yönelik olarak rakipleri hakkında bağlayıcı ve çok ağır ifadeler kullanmamaları gerektiğini ortaya koymuştur.
Mesut Yılmaz, Bülent Ecevit ve Hüsamettin Cindoruk’un önderliklerinde kurulan, -ancak Cindoruk’un, içinde bakan olarak yer almadığı- ANAP-DSP-DTP Hükümeti de örnek bir koalisyondur.
*
Bülent Ecevit, Devlet Bahçeli ve Mesut Yılmaz’ın önderliklerinde oluşturulan DSP-MHP-ANAP Hükümeti ise çok partili hayatımızın en uzun süreli, en verimli, en reformcu koalisyonudur.
Bu koalisyon çok şey yapmıştır ama, hiçbir şey yapmamış olsaydı bile, “toplumsal uzlaşı”ya sağladığı katkı açısından tarihî bir görevi yerine getirmiştir. Yıllarca birbirlerinin yüzlerine bile bakmayanlar, bu dönemde birbirlerine “ortak” demeye başlamışlardır.
Yerli ve yabancı kumpasçıların işbirliği sonucu önü kesilmeseydi Türkiye bugün Recep Tayyip Erdoğan‘ın öfkeli ve kindar uygulamalarına mahkûm edilmiş olmazdı.
Türkiye, bir otoriterin keyfiliğini yaşıyor olmazdı.
Türkiye, bizzat Cumhurbaşkanı tarafından Anayasası paspas edilen ve rejimi “bekleme odası”na alınan bir ülke olmazdı.
Medya; her birimiyle ele geçirilmiş; iktidar komiserleriyle kuşatılmış; bazı sahipleri, servetleri kadar vergi cezalarına çarptırılmış olmazdı.
Kamu ihaleleri; yandaşların ve “milletin a…”sına küfür sallayanların servet kapıları olmazdı.
Yine bugün ülkemiz, sınır komşularımızın değil tümüyle, bir tekiyle bile küs olmazdı.
*
Tayyip Erdoğan hükümetleri hâlâ, o koalisyonun mirasını yemektedir.
Sadece bir örnek vereyim: Tayyip Erdoğan hükümetleri, Bülent Ecevit liderliğinde kurulan o koalisyonun ilk aylarında çıkarılan İŞSİZLİK FONU’nu bugün her sıkıştığında İKİNCİ BÜTÇE olarak kullanmaktadır.
İşsizlik Sigortası Fonu, Tayyip Erdoğan’ın sürekli gözünü diktiği bir “kaynak” olmuştur.
Zaten, Tayyip Erdoğan hükümetleri, DSP-MHP-ANAP Koalisyonu’ndan, İşsizlik Fonu‘nun yanı sıra, her unsuru düzgün bir ekonomik miras devralmıştır. İddia ettiklerinin aksine, boş değil, dolu bir kasa; enkaz değil, sağlam bir ekonomik yapı devralmıştır.
Ekonomist Güngör Uras’ın Milliyet Gazetesi’nde 17 Kasım 2002 günü -tam sayfa- yayımlanan “AKP enkaz devralmayacak” başlıklı yazısı, bu açıdan çok sağlam veriler içermektedir.
*
Yâni… Başta Tayyip Erdoğan olmak üzere bazı çokbilmişlerin iddia ettiği gibi, koalisyonlar, bir kâbus değil, tam tersine; çok tehlikeli boyutlarda kutuplaştırılan ülkemizin, hem ekonomik, hem toplumsal uzlaşıya katkı açısından en sağlıklı yönetim reçetesidir.
Yeter ki, son koalisyon gibi tuzağa düşürülmesin!
Türkiye, koalisyonlara alışmalıdır.
Ülkemizin güvenli geleceği açısından koalisyonlar adeta bir zarurettir.
Bazı işler biraz geciksin ama, ülkemiz bölünmesin, halkımız kutuplaşmasın…
Tabakhaneye bilmem ne yetiştirecek acelemiz olmamalıdır!
Evet, koalisyon uygarlıktır; en uygar, en demokratik yönetim biçimidir. Çünkü ön koşulu, “uzlaşı”dır.
Onun içindir ki, otoriterler ve diktatörler koalisyonlardan hoşlanmazlar!
*
Koalisyonların yanı sıra, azınlık hükümetleri de demokrasilerde çok önemli bir çözüm yoludur.
Bu da siyasal tıkanıklıkları açmak ve aşmak, dolayısıyla toplumsal uzlaşıya katkıda bulunmak açısından son derecede medenî bir uygulamadır.
Ecevit’in DSP Genel Başkanı olarak kurduğu Azınlık Hükümeti (56. Hükümet), bu açıdan en son ve en güzel bir örnektir. Hatırlayalım ki, Ecevit, bu azınlık hükümetini kurduğunda, DSP o zaman, Meclis’in en küçük partisi idi…
Artık kin ve nefret tuzaklarına düşmememiz için bu tür medenî yol ve yöntemleri olağanlaştırmamız gerekiyor.
Dilerim ki, Kılıçdaroğlu'nun, ilişkilerini büyük bir başarıyla yürüttüğü MİLLET İTTİFAKI da örnek bir ortaklık olarak siyasal tarihimizdeki yerini alır...